بر آن شدم تا مختصری در رابطه با نماد شیر و خورشید مطلبی بنویسم . در کشورمان ایران چه در دوران قبل و چه بعد از اسلام نقش شیر بسیار معروف بوده چنانکه نقش آن بر روی پرچم ها سکه ها ، بر روی دیوارها یا بر سر دروازه ها جای داشته است . بنا به گزارش احمد کسروی نخستین دلیل بر این موضوع یکی سنگ شیر همدان ، از شاهکارهای فن سنگ تراشی باستان ، که بدلیل سالخوردگی زمان و تاریخ آن از میان رفته است و دیگری پیکر شیر و گاو است که در چندین جا بر دیوار های کوشک هخامنشیان در استخر نگاشته شده است . دلیل دیگر سکه ها و آلات و ادواتی که از مغولان و صفویان با نقش شیر در دست هست . و دلیل دیگر یاد هایی است از شاعران پارسی ، در قصیده ها و اشعار خود که از درفش ها و چه بسیار که نام شیر را برده اند. به عنوان مثال ارزقی از شاعران زمان سلجوقیان که میگوید: بدان گاهی که چو دریا یلان آهن پوش / برون شوند خروشان همال پيش همال / پلنگ و شیر بجنبند بر همال علم / تن از نسيج یمانی و جان ز باد شمال / . یا مولوی میفرماید : ما همه شيريم شیران علم / حمله مان از باد باشد دم به دم / . یا فردوسی میفرماید: چو سروستان شده دشت از در افشان / چو دیبای درافشان مه درافشان / فراز هر یکی زرین یکی مرغ / عقاب و باز یا طاووس و سیمرغ / به زیر ماه در شیر آبگون رنگ / تو گفتی شیر دارد ماه در چنگ / . و اما خورشید از زمان بسیار قدیم در ایران زمین نماد پاکی بوده و به عنوان درخشان ترین جرم آسمانی در نزد مردمان باستان جایگاه والایی داشته است. حال سوال اینجاست که شیر و خورشید از کی در کناره هم قرار گرفته اند؟ در این رابطه افسانه ها داستانهای زیا دی نقل کوچه و بازار است اما به صورت مستند سندی در دست است که داستان شیرو خورشید و زمان و تاریخه آنرا بر ما روشن میسازد. این سند نوشته (ابن عبری) تاریخ نگار و دانشمند معروف است که در کتاب ( مختصر تاریخ الدول) چنین نقل مینماید: خاندان سلجوقیان روم در قسمتی از آسیا ی کوچک فرمانروا بوده اند .غياث الدين کی خسرو پسر علاالدين کيکاوس از پادشاهان آن خاندان دل به دختر پادشاه گرجستان میبندد و او را به زنی اختیار میکند . در آن زمان زیبایی زنان گرجی زبان زد خاص و عام بوده تا بدان حد که بسیاری از ملک رانان از مسلمان تا غیر مسلمان ازآن بلاد همسر بر میگزیدند. باری کیخسرو که شیدای جمال شاهزاده خانوم گرجی میشود ، بر ان میشود که بر روی سکه های مرسوم آنزمان عکس زیبای او را حک کنند که با مخالفت اطرافیان وی روبرو میشود و در نهايت تصمیم بر آن میگیرند که صورت شیری نگاشته و روی همچون خورشید شاهزاده را بالای آن بکوبند و چنان میشود. و بدین صورت شیر و خورشید پدید آورنده عشقی میشود برای سرزمین ایران . حال این سوال پیش می آید که شیر و خورشید چگونه به شهرت رسید و نماد رسمی کشور شد ؟ شاه طهماسب پسر شاه اسماعیل صفوی توجه خاصی نسبت به شیر و خورشید داشته اما چون او هم همانند خیلی ها گرفتار این اشتباه بود که شیر نشان طالع پادشاهان است و چون طالع او برج حمل ( بره ) بوده از این جهت خورشید را پشت بره نشانيده که از این مدل سکه ها به عنوان سند تاریخی مقادیری در اختیار هست . بعد از دوران شاه طهماسب توجه خاصی نسبت به شیر و خورشید نمیشود، این دوران همچنان تا زمان افشاریان و زند یان نیز ادامه دارد ( البته در زمان افشاریان و زند یان هم هرچند ناچیز اما مقادیری اسناد در دست هست) . و اما زمان قاجار . در زمان آقا محمد خان قاجار هم اوضاع بر همین منوال است والی در زمان فتحعلیشاه و جانشینش محمد شاه گذشته از سکه هایی که در دست هست نوشته یکی از نویسندگان فرانسوی با نام ( مسیو دوبو ) نیز موجود است که در کتاب خود با عنوان (لاپرس) چنین می نگارد : یکی از شیوه پادشاه ایران این است که درفش های بسیار به کار میبرد و بر این درفش ها دو نقش نگاشته است ، یکی تیغ دو سر علی ( ذوالفقار) و دیگری صورت شیر خوابیده ای که خورشید از پشت او در می آید . سکه هایی با نقش شیر و خورشید در دست هست که شیر خوابیده است ، تاریخ ی سکه ها ۱۲۷۲ است . اما چند سال بعد در یک رشته از سکه ها به یک باره شیر به پا خا سته و برای اولین بار شمشیر به دست گرفته است. تاریخ شیر و خورشید و شمشیر تقریبا در سال ۱۲۸۰ بوده و از آنجایی که به خاطر مراودات سیاسی و اقتصادی با دول بیگانه و از آن جهت که در آن زمان رسم بر این بوده که هر کشوری برای خود نشانی داشته باشد شیرو خورشید به عنوان نماد رسمی ایران برگزیده میشود . بعد از دوران قاجار در دوران پهلوی هم این نشان به صورت رسمی همچنان حفظ میشود تا اینکه در سال ۱۳۵۷ این نشان باستانی و تاریخی که بر گرفته از فکر و نبوغ خالص ایرانی است جای خود را به نماد ( الله ) میدهد . شیر و خورشید مربوط به هیچ شاه و پادشاه خاصی نبوده و فقط از ذات و سرشت پاک ایرانی سرچشمه میگیرد و نه صور قبیحه هست و نه طاغوت و نه چیز دیگری .
2 نظرها:
مرسی ازاین نوشته زیبا و از آن زیباتر نقش شیر و خورشید ایرانی.
چو ایران مباشد تن من مباد.
ناشناس عزیز خوشحالم که خوشتون آمده . سپاس از شما
ارسال یک نظر